xuizos-coma

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

José Ángel Brandariz. La Opinión de A Coruña/casteleiro/roller agencia

[GAL] José Ángel Brandariz, membro do ECRIM, foi obxecto de varias entrevistas en medios de comunicación, con ocasión do seu recente nomeamento por un periodo de tres anos como membro do Executive Board da European Society of Criminology.

Esta é a entrevista realizada e publicada polo diario La Opinión de A Coruña o 8 de febreiro de 2017.

“Xuízos coma o dos tuits de Carrero Blanco teñen un efecto devastador, de censura”

“Pensar que a realidade pode mudar a través do Código Penal é un exercicio de ignorancia” – “Nos últimos cinco anos o 20% da poboación penitenciaria saíu da cadea”

miguel rodríguez a coruña 08.02.2017

O profesor de Dereito Penal da Universidade da Coruña, José Ángel Brandariz, vén de ser elixido membro do consello directivo da Sociedade Europea de Criminoloxía por un periodo de tres anos. Será o único representante do Estado español na directiva deste organismo comunitario que se encarga de desenvolver un traballo “prosaico”: poñer en contacto aos investigadores europeos centrados en analizar as características da criminalidade e o tipo de respostas se lle dan. Nesta entrevista, analiza a situación desta disciplina en España e opina sobre a fronteira que separa o combate á delincuencia e a liberdade de expresión

Din que os estudos de criminoloxía en España están moito máis retrasados do que noutros países europeos. En que se materializa ese retraso?

-Temos un déficit moi chamativo do aproveitamento de saberes expertos por parte dos operadores públicos. En Inglaterra, que é un país moi avanzado neste sentido, hai xa 50 anos que todo o referido a seguridade, orde pública, criminalidade e delincuencia se decide desde o ámbito gubernativo apoiándose en asesores que, dunha ou outra forma, repensan as políticas que se poñen en marcha, ven como funcionan, etc. Iso é unha realidade que no contexto español non existiu nunca, salvando o caso de Euskadi e Cataluña.

-A que se debe esta carencia?

-Eu creo que a dúas ou tres cuestións evidentes. Primeiro, a un certo déficit xeral das ciencias sociais no ámbito académico español en relación a outros países da nosa contorna. En segundo lugar, á convicción bastante bizarra de que este tipo de problemas se solucionan só desde a perspectiva do dereito. E a terceira razón, no caso español, a un déficit de innovación e investimento político en pensar como se solucionan estes problemas.

Cada certo tempo ábrese o debate sobre a suposta “suavidade” do Código Penal español despois dalgúns episodios de violencia. Endurecelo é unha solución?

-O Código Penal español é o máis duro de Europa occidental, xunto con Portugal. Máis alá diso, na Unión Europea só nos supera Rumanía. Pensar que a realidade se cambia a través do Código Penal é un exercicio de ignorancia ou de fetichismo normativo. Non hai ningunha persoa que cometa delitos que lle preste a máis mínima atención ao Código Penal. As políticas desta área teñen que facer máis cousas que reducir a criminalidade e pensar en como atallar comportamentos antisociais que non están criminalizados. Aí está a trascendencia que teñen cada vez máis as ordenanzas cívicas nas nosas cidades á hora de mellorar a convivencia, a cohesión social, a conflictividade, reducir o medo ao outro, etc. Todos estes son elementos que están relacionados cos comportamentos antisociais e coa criminalidade pero que teñen autonomía propia e hai que intervir neles con políticas propias. No caso español hai moi pouco feito neste terreo e hai moito por innovar.

En 2015 o Goberno reinstaurou a cadea perpetua en España. Estase espallando unha especie de populismo punitivo?

-Non creo que esteamos na etapa de maior populismo punitivo. Iso viviuse antes da crise, hai uns quince anos. Si que é certo que se restableceu a cadea perpetua despois de 87 anos de non existir pero tamén é certo que nos últimos cinco anos o 20% da poboación penitenciaria saíu do cárcere. Non é unha cuestión menor. Normalmente, un determinado problema non se cambia só a través da lei. A lei é un compoñente pero non é un compeñente relevante. Por exemplo, o último gran problema criminal que tivo España foi a etapa de criminalidade vinculada á heroína. O Código Penal tivo un papel pouco significativo naquilo. Foron unha serie de condicións sociais, económicas e mesmo culturais as que deixaron atrás esa etapa. Algunhas moi fastidiadas, como puido ser a difusión da SIDA, e outras máis neutras, como o cambio das prácticas sociais en relación ao consumo de drogas.

Están de actualidade as condenas por tuits, coma a que se propón polos comentarios sobre Carrero Blanco ou do líder de Def Con Dos. A súa razón de ser é que “lexitiman o terrorismo”. Que lle parecen estas decisións?

-Isto evidencia que é fácil deslizarse por unha pendente pero desandar o camiño é complicado. En determinado momento créase unha norma para criminalizar un comportamento pensando que só se aplicará en casos excepcionais pero iso acaba convertíndose en regra. É moi fácil aprobar unha norma que criminaliza comportamentos e despois é moi difícil que haxa un goberno con valor político para poder dicir “non, señores, isto non vai por aquí”. Desde unha perspectiva xa máis neoliberal, paréceme pouco eficiente no gasto dos recursos humanos.

-En que sentido?

-Ningún sistema penal se pode dedicar a perseguir toda a criminalidade, polo que hai que priorizar. Hai países que desatenden a violencia de xénero mentres que nós consideramos que é algo moi grave e que hai que atendela. Hai que preguntarse cales son os crimes graves que se dan na nosa sociedade e preguntarnos se queremos gastar en cousas coma os tuits recursos de xuízos, investigacións, policías, etc. Máis alá dunha cuestión de dereitos e de liberdade de expresión, que son claves nesta cuestión, paréceme que hai unha lóxica de eficiencia. Que tipo de sociedade somos cando dedicamos recursos que son escasos e que costan moito en perseguir cousas como esta?

-Que efecto teñen este tipo de condenas sobre o exercicio da liberdade de expresión?

-Ten un efecto bastante devastador. Éo para a persoa que é condenada, que non entende moi ben en que tipo de país está vivindo, e o é na medida en que todos somos conscientes de que está acontecendo isto para o conxunto da colectividade. A medida busca intentar que o uso das redes sexa o menos denigrante posible, pero o efecto que teñen este tipo de comportamentos non é ese. É un efecto de censura que vai máis alá do comportamento que pode ser criminalizado e que retrae a moitas persoas a producir unha dinámica de debate colectivo en tempo real, que é do que se trata nas redes sociais. Os efectos que pode ter, sen ninguna dúbida, son moito máis gravosos do que beneficiosos para a sociedade.